Błona komórkowa, plazmolema, plazmolemma (cytolemma, plasmolemma) –
półprzepuszczalna
błona biologiczna
oddzielająca wnętrze
komórki
od świata zewnętrznego. Jest ona złożona z dwóch warstw
fosfolipidów
oraz
białek
, z których niektóre są luźno związane z powierzchnią błony (
białka peryferyjne
), a inne przebijają błonę lub są w niej mocno osadzone białkowym lub niebiałkowym motywem (
białka błonowe
).
Zazwyczaj inne białka występują po wewnętrznej, a inne po zewnętrznej stronie błony. Cząsteczki należące do błony mogą z łatwością poruszać się wewnątrz swojej warstwy (
dyfuzja
lateralna, o ile nie są związane na przykład od wewnątrz z białkami
cytoszkieletu
), jednak napotykają duże trudności z przejściem do warstwy przeciwnej.
Podobna asymetria dotyczy także samej błony, która ma zazwyczaj odmienny skład (różne proporcje, ale i jakość)
lipidowy
w swojej
monowarstwie
wewnętrznej i zewnętrznej. Asymetria jakościowa rozmieszczenia lipidów może także dotyczyć płaszczyzny błony – w monowarstwach istnieją lokalne obszary o składzie odbiegającym od rozkładu przypadkowego. Są to tak zwane "
rafty
". Są one bogatsze od sąsiednich obszarów monowarstwy w specyficzne lipidy,
cholesterol
czy białka. Lipidy znajdujące się w takich domenach mogą być poniżej temperatury głównego
przejścia fazowego
i nie mieć struktury
ciekłokrystalicznej
, co powoduje ich agregację. Funkcje "raftów" oraz sposoby ich powstawania w błonach nie są jeszcze dokładnie znane, ale nie wyklucza się ich interakcji i wpływania na aktywność
białek błonowych
czy udział w
fuzjach
błon.
Błony muszą dla swojego właściwego funkcjonowania zachować półpłynną konsystencję. Zarówno znaczne obniżenie jak i znaczne podwyższenie temperatury zmienia właściwości błony w stopniu, który może być dla komórki śmiertelny. Dlatego organizmy żyjące w różnych temperaturach mają różny skład błon komórkowych.
Różnice między błonami komórek Archaea a błonami komórek innych organizmów
Schemat organizacji błony komórkowej komórki zwierzęcej
U wszystkich organizmów poza
Archaea
, fosfolipidy wchodzące w skład błony komórkowej składają się głównie z
D-glicerolu
połączonego
wiązaniem estrowym
z nierozgałęzionymi kwasami tłuszczowymi, które nie reagują między sobą. Organizmy żyjące w wysokich temperaturach mają też dużo
cholesteroli
w błonach komórkowych.
Fosfolipidy błon komórkowych
Archaea
składają się z
L-glicerolu
połączonego wiązaniem eterowym z łańcuchami powstałymi z
izoprenu
. Łańcuchy te mogą być rozgałęzione, mogą łączyć się ze sobą, mogą nawet łączyć się z fosfolipidami z przeciwnej warstwy błony. Te połączenia stabilizują błonę i umożliwiają niektórym Archaea życie w ekstremalnie wysokich temperaturach.
Zobacz też
Linki zewnętrzne